वाळवांन:

वाळवांन: दिवाळीला करडं, सूर्यफूल आनी भूयमुगाच्या शेंगा घान्यावं न्हिऊन घागरीन त्याल निगायच..

विनायक कदम: ९६६५६५६७२३

रोह्यण्याचा पाऊस खळ्या खांदून ताली फुटूस्तर पडायचा. हात्ती, उतरा, नासकं, कुस्क आसली बरीच नक्षत्र चांगली पडायची. वड्या, वगळीसनी काळं झारं पाणी धाड..धाड पानी पळायचं. बारा येक वाजोस्तर झिंडू फुटूस्तर ऊन पडुन दुपारचंच पाऊस चौकडं जुपी करायचा. मानसांची वाळत घाटल्याली वाळवांन आला आला म्हनूसतर पाण्यात भिजवायचा. शेंगा, मूग, हुलग, मटक्या,सोयाबी, चवाळ हाय न्हाय ती कडधान्य वाळवायच काम गावाकडं सुरु आसायचं. पन उतारल्याल काळं झार ढग बगूनच भ्या वाटायचं. गडी वाजतच याचा. आनी वाळवानं झाका, म्हसर छपरात वडा, काम बास करा, वैरनीचं बिंडा घिऊन घर गाटा , कन्स गोळा करा, आसल्या हाळ्या शिवारात आयकू यायच्या.

रानात हिंडाय गेल्याली जनावरं आडवून ती घराकडं लवकर यायसाठी पाटकाडाव फोकाच वळ ऊटोसतर मालक हानायचा. म्हसर पळनाती की मालक त्यासनी शिव्या घालायचा. रानातली वैरन बैलगाडीत भरून मुंगा घिऊन बैल शिवळला वडूसतर पावसाची जुपी व्हायची. चिकलाच्या वाटन पावांड उचलत बैल शेपाट पाटीव टाकून चौकऱ्या उधळायची. आला आला म्हनूसतर वडं भरून यायंच. वळवाच्या पावसानं काडाय आल्याली पीक काळी पडायची. काळ खाऊ पण पिकलय चांगलं यावं मानसं समाधानी आसायची. झुंझुरकाच दिस चालू व्हायचा. रानातनी काढायला आल्याल हाब्रेट, जुंधळ, बाजऱ्यांवर पाकरांचं झगारं पडायचं. मक्याच्या फडावनी कुत्री, माकड तुटून पडायची. रामपाऱ्यात मानसं रानाकड पळायची. पन धुकाट कूड घाटल्यागत फूड. धा फुटावला माणूस दिसत न्हवता. त्यात कोष्टयानी रातभर केलेल्या जाळ्या कवा आडव्या येत्याल नेम न्हाय. तोंडाव आडकल्या की जाळ्यात आडकल्याल्या वागागत आरडू वाटायचं.

पाकर राकाय रानात मदी लाकडाच मचान करून त्याव चडून बसायचं. गोफण बी संग आसायची. हाआआआ हाआआआय आस आरडन्यात आनी गुपनीत दगुड घालून भिरकवन्यात लय मजा वाटायची. मग पाकर जावदयाती न्हायतर कायबी हुदी… पण गुपणीतन दगुड माराय यितुय आस वाटलं की आपुन गडी झाल्यागत वाटायचं. कष्टाळू शेतकऱयांच्या पल्लदार हाळ्या सकाळ सकाळच्या साऱ्या शिवारातन घुमायच्या. आरडून घसा बसला की मग गोडतेलाचा पत्र्याचा डबा संग आसायचा. दोन काटक्या घिऊन तेला बडवायला जुपी आसायची. धाड धाड आर्धा मैल आवाज जायाचा. पाटच्या भारी वातावरनात पाकंर राकनाऱ्या मानसांकडन ग्रामीन भागाच्या कला आजूबाजूला आयकाय मिळायच्या. भजन, गौळण, धनगरी वव्या तालासुरात चालू आसायच. चिचनीचा बाळू शिंदे आनी आमच्या लोढ्यातला यंकू आबाचा दाजी हेंच्या पल्लदार हाळ्या आज बी शिवारात घुमत्यात. दाजी तर म्हसरामाग आसला तर त्यो ववी ची चाल आशी धरतुय येकादया मूडदयात जीव यावा. शाळा जरी शिकली नसली तरी प्रचंड ऊर्जा देनारी ही मानसं साऱ्या शिवारातनी आसायची.

सुगी आली की घोड नायतर बैलगाडी जुपून गिसाडी बिराड घिऊन गावातनी याचा. यीळ, खुरपी, बारकी बिडगी, कुराडी, कोयत, ईळतीची पान ह्यासनी धार लावाय मानसांची मुरकंड पडायची. भात्याच्या हाव वर लालभडक हुनारा जाळं ,त्या कोळशाच्या उडनाऱ्या ठिनग्या बगाय भारी वाटायचं. तेंच्या पालात पिंजरयात शितराची जोड, फायटर कोंबड नायतर पोपट आसायचा. आडवं कुक्कु लावलेल्या बाया. आनी पाच पाच धा धा किलुचा घन मारून लोकांडाला बी घायला आननारी ही हात्तीच बळ आसनारी मानसं. गावाकडं पीक काडनीच बी लय प्रकार. काय भागात वर शेंड खुडायच, काय ठिकानी खाली पाडायचं. त्यात बी कापून का बेडग्यान आस आसायच. शाळवाला रान करणारी मानंस बऱ्यापैकी बेडग्यानच काडायची. पीक काढाय पैरा आसायचं. भल्या पाटच तरन गडी रानात जायाचं. उनाच्या आदी निम्मं रान आडवं करायचं. झाडाखालीच भाकरी खाऊन डुलका काढायचा. परत दिस मावळताना जुपी झाली की दोन तास परत काम चालायचं. चांदन आसल की काय जन शिरवाळचं जुपी करायची ती पाट पातूर कोंबड वरडस्तोर.

हारं, डालग, भाकरीच्या बुट्ट्या, खुरुडी, त्या सुगीतच लय खपायची. खुडनीला डालग आनी हारं लागायचं. कळकाच्या कांब्या पासन नुसती कलबाज काम मानसं करायची. सुगीच्या आदी घिऊन निकळूनी म्हनून ती सारवून ठेवायची. हाबरेटाच्या सताट कडप्या काडून शेजर त्यातली आक्कल आसणारा मानूस करायचा. पाऊस जरी आला तर त्याखाली पानी जायाला नगु , बरीच दूरदृष्टी ठीऊन शेजर कराय लागायचं. कडपीव वाळाय आनी मग हाऱ्यान शेजऱ्याव कनस पडायची तीत चांगलं वाळली की मळाय मिशन याची. मिशनवाल्यांन हांडेल मारला की पाच सात माणसांचा पाळना व्हायचा. बुस्काट, कूस ,चावायची. जीव गुदमरून जायाचा. शम्बर किलुची पुती वडाय गडी नेटाक लागायचं. शिवार लय आसला तर दिस घुमायचा. मिशनीच्या माग भुस्काटाचा ढीग लागायचा. कनसात उंदर आसायची. मळायच झालं की उनात गदमदल्याली मानंसं वड्यात आंगुळ कराय पळायची. मळन्या झाल्या की पुती बांधून घरला पळवाय लागायचं. काय जन तोंड बांधायची तर काय जन शिवायची. मळनीच्या जाग्याव बैतकरी, भिकारी उचलनीच वज घिऊन जायाची. पोत्यान भरल्याल्या बैलगाड्या कटकाटायच्या. चडाला ताक्तीची बैल बी गुडग्याव याची. गडी पाटीला पुती लावून गाडी खाली करायचा. दारात धान्याची थापी बगून शेतकऱ्याची श्रीमंती कळायची.

कनस, कडबा आणि पुती घरला जात न्हायत तोवर रानात राकनीला माणसांचा मुक्काम आसायचा. खंदील, ब्याट्री,काटी, हातरुन काम्बरून आणि संगतीला कुत्रं. पल्लदार कडब्याच्या दोन कटी पेंड्या बांधून बुचाड रानातच ऊब राहयाच. आईटबाज बुचाडाव मग मोर अंडी घालायचा. बुचाडात कुत्री यायची. लागलं तसा कडबा मग वरीसभर तितन आनायचा.

सुगीत कडधान्य ,शेंगा आसल पौष्टीक खाऊन मानसांसंग जनावर बी डिरकायची. बचा…चा दूध दयायची. तोंडाव आल्याल्या दिवाळीला करड, सूर्यफूल आनी शेंगा घान्यावं जाऊन घागरीन त्याल निगायच. कडधान्य यिकून पैसापानी हातात आला की दिवाळीची चंगळ व्हायची. कापडापासन, फटागड्या, बाजार, पनत्या, वासाच त्याल नुसत दिवाळीचा घमघमाट सुटायचा. आनी फुडच्या घव, हारबर,शाळवाच्या सुगीला भर दिवाळीत नांगुर, सारट, वाकुरी तोडाय जुपी व्हायची. काम झाली की गावा गावातनी जत्रा सुरू व्हायच्या. तमाशा, कुस्त्या, पडदयाव पिच्चर लावून माणसांची करमनूक व्हायची.

आता गावाकडं लै पैशाच्या पिकापायी जमीन, पाणी आणी वातावरणाची वाट लावायचं चालुय. डॉक्टर सांगत्यात दिशी खावा. आर्रर्रर्र पण आनायचं कुटलं. सुगीचा सुवर्णकाळ काय पट्ट्यातन गायब झाला आसला तरी काय भागात आत्ता कामांच तलाल उटल्यात….